#ZZPUpdate week 46: Raad van State fileert Wet VBAR voor zzp’ers, hoge werkdruk voorname risicofactor voor zzp’ers en bijna kwart van starters komt net van school
De Raad van State vindt dat de nieuwe Wet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelatie en Rechtsvermoeden (VBAR) onduidelijk is en niets toevoegt. Volgens het adviesorgaan aan de regering bieden de voorgenomen maatregelen over zelfstandigheid geen oplossingen voor de problemen op de arbeidsmarkt. Zowel het wetsvoorstel VBAR als de wet om flexwerkers meer zekerheid te bieden, moet terug naar de tekentafel, zegt de Vereniging Zelfstandigen Nederland in reactie.
De Raad van State stelt dat er al sinds 2016 een andere wet is (DBA) waarmee opdrachtgevers en opdrachtnemers kunnen bepalen of iemand als zelfstandige mag werken. Met de nieuwe wet VBAR wordt de arbeidsmarkt 'niet fundamenteel hervormd', meent het kritische adviesorgaan. Volgens de Raad van State scheppen uitspraken in verschillende rechtszaken (bijvoorbeeld over maaltijdbezorgers) al duidelijkheid over wat wel of niet mag. “De feiten en omstandigheden van het geval zullen uiteindelijk beslissend blijven”, aldus de Raad. Ofwel: het blijft maatwerk, dat niet in algoritmes of modellen gegoten kan worden.
De Raad betwijfelt of het nieuwe toetsingskader de beoordeling van arbeidsrelaties in de praktijk eenvoudiger maakt. “Het voorgestelde toetsingskader suggereert een mate van exactheid die moeilijk waargemaakt kan worden.” De Raad denkt ook dat het rechtsvermoeden weinig oplevert in de praktijk, omdat weinig werkenden naar de rechter zullen stappen. “Daarbij komt dat de nadelen van de schijnzelfstandigheid vaak pas op langere termijn zullen blijken, bijvoorbeeld bij arbeidsongeschiktheid, werkloosheid of pensionering.”
Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) zegt in reactie dat het advies van de Raad van State over de VBAR de vinger op de zere plek legt. Voorzitter Cristel van de Ven: “Het wetsvoorstel pretendeert duidelijkheid te bieden, maar geeft dit niet. Bovendien pakt het niet het échte vraagstuk aan, namelijk hoe te komen tot een modernere arbeidsmarkt?” VZN roept de Belastingdienst op om hun schaarse capaciteit volledig in te zetten op het controleren op schijnzelfstandigheid in situaties van onderbetaling en bij afwezige onderhandelmacht van werkenden. “Dit pakt het probleem van kwetsbare zelfstandigen aan bij de wortel én neemt onterechte onrust in de markt weg. Twee vliegen in één klap.”
Hoge werkdruk belangrijke risicofactor voor zzp’ers
Bijna de helft (46%) van de zzp’ers maakt zich wel eens zorgen over de toekomst van hun bedrijf. Drie op de tien zzp’ers ervaart hoge taakeisen. 12% van de zzp’ers heeft last van burn-outklachten, maar zijn over het algemeen nog wel aan het werk. Verder heeft 18% van de zzp’ers te maken met ongewenste omgangsvormen.
Deze resultaten komen naar voren uit onderzoek van TNO, dat deze week de factsheet Werkstress publiceerde. De factsheet is gebaseerd op de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) en Zelfstandigen Enquête Arbeid (ZEA) van TNO en CBS en de Werkgevers Enquête Arbeid (WEA) van TNO. In 2023 had 29% van de zzp’ers te maken met hoge taakeisen, bijvoorbeeld hoge tijdsdruk van de werkzaamheden. 16% van de zzp’ers had niet de vrijheid (geen of weinig autonomie) om dit probleem te tackelen, met stressvol werk tot gevolg.
Bijna 2 op de 10 zzp’ers had last van ongewenst gedrag. Dit kwam het vaakst voor in de zorg, meldt het CBS deze week bij de start van de week van de werkstress op basis van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden. Ook de werkgevers spreken hun zorgen uit over de hoge werkdruk. In 2024 geeft circa een derde (34%) van de werkgevers in Nederland aan dat werkdruk een van de belangrijkste arbeidsrisico’s is in hun organisatie of vestiging. Om psychosociale arbeidsrisico’s (zoals werkdruk) te verminderen, zet meer dan de helft (54%) van de werkgevers in op het bevorderen van een open cultuur.
Ongeveer een kwart van de startende zzp’ers komt net van school. Het aantal zelfstandigen zonder personeel onder de 25 jaar is de afgelopen vijf jaar met meer dan de helft toegenomen, blijkt uit actuele cijfers van het CBS die door Boekhouder.nl zijn geanalyseerd.
In 2018 was bijna 16% van de beginnende zzp’ers daarvoor student of schoolgaand, in 2022 is dit opgelopen naar ruim 23%. Cijfermatig is het aantal Nederlanders dat direct uit de schoolbanken start als zzp'er in vijf jaar tijd zelfs verdubbeld, van 36.000 in 2018 naar ruim 73.000 in 2022. Het platform voor boekhouden waarschuwt wel voor onderschatting van het ondernemerschap. “Niet voor niets gaan veel zzp'ers na een paar jaar toch weer naar school.”
De stijging van jonge startende zzp’ers kan volgens de onderzoekers deels worden verklaard door de toegankelijke vormen van online ondernemen. Het aantal zzp’ers met een webshop is in vijf jaar tijd gestegen van 10.600 in 2018 naar 17.500 in 2023. Veel jongeren maken gebruik van dropshipping, waarbij ze zelf geen voorraad hoeven op te slaan en ook de verzending uit handen wordt genomen. Daarnaast bieden veel jongeren hun diensten als zzp'er aan op freelanceplatformen. Bijna één op de acht jeugdige zzp’ers is hier zelfs grotendeels of volledig afhankelijk van.
In de praktijk blijkt het ondernemerschap voor vele jongeren van korte duur: de helft stopt binnen vijf jaar. Bijna één op de acht gaat terug de schoolbanken in. In 2018 was dit nog één op de achttien. “Veel jongeren denken dat zzp'en een manier is om snel veel geld te verdienen”, stellen de onderzoekers. “In de praktijk valt dit vaak tegen als ze niet goed voorbereid zijn. De bijbehorende verantwoordelijkheden en onzekerheden worden onderschat, wat verklaart waarom velen uiteindelijk toch weer een studie oppakken.”
Het aantal banen in Nederland is naar recordhoogte gestegen. Aan het begin van het vierde kwartaal van dit jaar waren er 11,6 miljoen banen, 18.000 meer dan in het voorgaande kwartaal. Eén op de vijf banen wordt ingevuld door een zzp’er. De grote groep zzp’ers in Nederland neemt inmiddels 2,6 banen voor hun rekening.
De banengroei toont zich vooral bij de overheid (toename van 8.000), in de handel, de horeca en het vervoer. Het zijn niet allemaal fulltime banen. De meeste nieuwe plekken (17.000) zijn ingevuld door zelfstandigen. Aan de andere kant verdwenen er banen bij de uitzendbureaus. Zij merken al maanden dat werkgevers terughoudend zijn met het inhuren van tijdelijk personeel. Tegenover iedere 106 vacatures staan nu 100 werklozen. Het aantal openstaande vacatures nam in het derde kwartaal van dit jaar af met 5.000 tot bijna 400.000.
Momenteel heeft 3,7% van de beroepsbevolking in Nederland geen werk. Het betreft mensen die geen betaald werk hebben, maar hier wel recent naar gezocht hebben en op korte termijn beschikbaar zijn. Vooral de werkloosheid onder jongeren neemt toe. Dit steeg in het derde kwartaal van 8,6% naar 8,8%. Onder de 25- tot 45-jarigen bleef de werkloosheid stabiel (3,0%). Dat geldt ook voor de groep van 45 tot 75 jaar (2,1%). Uit CBS-cijfers blijkt dat steeds meer mensen die lange tijd niet beschikbaar waren voor werk zich nu op de arbeidsmarkt begeven.
Twee derde (66%) van de opdrachtomschrijvingen vertoont duidelijke kenmerken van zelfstandigheid en voldoet daarmee aan de wet DBA. De overige 34% van de opdrachten laat indicaties van werknemerschap zien of is onduidelijk.
Dit blijkt uit de Freelance Markt Index van het vierde kwartaal van 2024. Het platform Freelance.nl heeft 1.318 opdrachten van 17 grote zzp-platformen in Nederland onderzocht op kenmerken van zelfstandigheid en schijnzelfstandigheid. Meer dan de helft van de onderzochte opdrachten heeft een looptijd van minder dan één jaar, wat de kans op schijnzelfstandigheid verkleint. In een kwart van de opdrachtomschrijvingen wordt samenwerking in teams met vergelijkbare functies genoemd. Dat wijst volgens de onderzoekers op een werknemer-achtige structuur. Bij 20% van de opdrachten ontbreekt expliciete vermelding van financiële of commerciële aansprakelijkheid van de zzp'er, een belangrijk kenmerk van zelfstandigheid.
Volgens Freelance.nl is de wet DBA breed bekend onder opdrachtgevers. Bijna driekwart van de opdrachtgevers zegt schijnzelfstandigheid voldoende te kunnen herkennen. Bijna 20% heeft behoefte aan meer duidelijkheid. Ruim 51% van de opdrachtgevers vindt het makkelijker om freelancers te vinden. In 2025 wordt een hogere beschikbaarheid van freelancers verwacht. Ruim 85% van de opdrachtgevers die minder opdrachten uitzet, noemt de wetgeving (Wet DBA) als reden.
Coalitiepartij NSC heeft ruim een week geleden 43 Kamervragen gesteld over de criteria om met zzp’ers te werken, om duidelijkheid te krijgen over de beoordeling van vermeende schijnzelfstandigheid door de Belastingdienst. Met het verzoek aan de staatssecretaris van Financiën om binnen acht weken antwoord te geven. Het bijzondere feit doet zich voor dat één van de twee indieners van de Kamervragen (Tjebbe van Oostenbruggen) inmiddels is gepromoveerd tot staatssecretaris van Financiën. Hij mag nu dus zijn eigen vragen beantwoorden.
Vier op de tien klusjesmannen in Nederland, meestal zzp’ers, kunnen vanaf 1 januari 2025 geen opdrachten meer uitvoeren in gemeenten met zero-emissiezones in de binnenstad. Daarmee worden de centra van bijna dertig Nederlandse steden (gedeeltelijk) onbereikbaar voor een groot aantal lokale schilders, aannemers, dakdekkers en stukadoors. Dit blijkt uit een data-analyse van het platform voor lokale dienstverleners Trustoo onder 577 plaatselijke ondernemers. Volgens de onderzoekers lijkt het erop dat een aanzienlijk gedeelte van de lokale dienstverleners de binnenstad als potentieel werkgebied heeft opgegeven.
Circa 64% van de klusjesmannen zegt minstens nog drie jaar nodig te hebben om aan de nieuwe regelgeving te kunnen voldoen. “De consument gaat hier uiteindelijk de prijs voor betalen”, zegt Lars Freriks van Trustoo. “Wanneer een groot gedeelte van de ondervraagden de binnenstad niet meer inkomt, wordt het voor bewoners van de emissiezones héél lastig om een lokale ondernemer te vinden die het voor een redelijke prijs wil doen. Consumenten zullen daardoor aangewezen zijn op grote, landelijk opererende partijen die deze investeringen al hebben gedaan.”
Van alle ondervraagden die op dit moment aan de zero-emissiewetgeving voldoen, heeft slechts 22% een volledig elektrisch voertuig. 17% is van plan er één aan te schaffen. Van de overgebleven groep, maakt 83% gebruik van een overgangsregeling waarbij recent aangeschafte dieselvrachtwagens en bestelbusjes nog een aantal jaar toegang hebben tot de uitstootvrije zones. Freriks: “Het lijkt erop dat een groot gedeelte van de lokale dienstverleners in de afgelopen maanden vooral heeft geïnvesteerd in maatregelen om aan de overgangsregeling te voldoen. Dat is op de lange termijn geen winnende strategie. In plaats van te investeren in de toekomst, schuif je het probleem letterlijk een aantal jaar vooruit. In 2030 zijn namelijk ook nieuw aangeschafte dieselvoertuigen niet meer welkom in de binnenstad.”
Bedankt voor je interesse in deze download. Wij hebben deze download beschikbaar gesteld via zzpmodelovereenkomsten.nl, je kunt jezelf daar gratis aanmelden, online het model invullen, online ondertekenen en bewaren. Klik hier om jezelf gratis aan te melden.
Volg deze link om het door jouw opgevraagde item in te kunnen zien.
Je bent ingelogd en kunt direct downloaden!
Om een bestand te kunnen downloaden of in te kunnen zien, moet je ingelogd zijn. Login of registreer jezelf gratis!
Duik samen met Martijn in de wet DBA/VBAR en ga goed voorbereid 2025 in! Alvast een geruststelling: er verandert niet zo heel veel vanaf 1 januari, dit wordt uitgebreid toegelicht tijdens het webinar. Maar vertel dat maar eens aan jouw opdrachtgever!